Een doordeweekse dag op school ...
Leerlingen spenderen vele uren op school, en af en toe zijn er wel eens dingen die beter kunnen om het welbevinden van de kinderen te stimuleren. Zo ervaren ze soms probleempjes op de speelplaats, in de eetzaal, in de klas... De leerlingen van meester Kasper ervaren elke dag opnieuw een kleine bron van frustratie wanneer ze na de speeltijd terug naar hun klaslokaal gaan: de gang is smal en steeds weer barricaderen rondslingerende boekentassen de vlotte doorgang.
Na een analyse en het overlopen van een aantal ideeën, wordt besloten om een boekentaskast te maken. Maar tijdens dit proces van probleem tot boekentaskast komt toch wel wat kijken…
Net zoals volwassenen, hebben ook kinderen ideeën ter optimalisatie van hun dagelijks bestaan. Zo komen ze alle dagen naar school en maken ze heel wat mee tijdens een doordeweekse schooldag. Zo’n dag is een ideale context die tal van mogelijkheden biedt om dagelijkse problemen in kaart te brengen. We moeten ze alleen weten te isoleren en te benoemen.
Design@school is een didactisch model dat wil inspelen op dergelijke authentieke contexten door inzichten en methodieken vanuit “human-centered design” te koppelen aan de didactiek van ‘onderzoekend leren’. Design@school biedt leerkrachten een houvast om kinderen te begeleiden bij het afbakenen van problemen in een authentieke context, en om deze problemen aan te pakken en daar zelf een oplossing voor te bedenken. Op die manier worden probleemoplossende vaardigheden gestimuleerd en wordt er gebouwd aan een STEM-geletterdheid voor elke leerling die deelneemt aan het proces.
Human-centered Design???
“Human-centered design” is een ontwerpprincipe afkomstig uit de ingenieurswereld. Kenmerkend hierbij is dat er een sterke focus ligt op het ontwerpen van innovatieve producten, diensten of systemen, maar dan wel vertrekkend vanuit de wensen en noden van de gebruiker. De relevantie van de ontwikkelde oplossing wordt doorheen het hele ontwerpproces regelmatig afgetoetst aan de werkelijkheid en bijgestuurd waar nodig.
“Human-centered design” biedt op die manier niet alleen tools en technieken om zinvolle en bruikbare dingen te bedenken en te maken, maar kan binnen een onderwijscontext ook gebruikt worden. Met name in een geïntegreerde STEM-aanpak waarbij de termen ‘onderzoeken, ontwerpen en optimaliseren’ centraal staan.
Het “human-centered design” model waarop we ons hier baseren, is ontworpen door het British Design Council (2018). Het beschrijft manieren van denken die professionele ontwerpers dus ook gebruiken.
In alle creatieve processen worden een aantal mogelijke ideeën gecreëerd (divergent denken) alvorens te verfijnen en te versmallen tot het beste idee (convergent denken).
Zo kan een rijkdom aan ideeën gecreëerd worden en wordt gebouwd aan een steeds sterker wordende focus. Om te ontdekken welke ideeën de beste zijn, is het creatieve proces een iteratief proces. Dit betekent dat ideeën een aantal keren worden ontwikkeld, getest en verfijnd, waarbij op het eerste zicht minder goeie ideeën toch in het proces worden gelaten.
Men streeft ernaar te ontwerpen vanuit levensechte inzichten, snel te leren van prototypes, en van falen, om zo in steeds snellere iteraties een concept of product te verrijken tot een volwaardige oplossing. Deze cyclus is essentieel om uiteindelijk tot een goed ontwerp of eindproduct te komen.
De verschillende fases in het Design@school proces
Binnen 'design@school' vindt het creatieve proces drie keer plaats, waarbij telkens een divergente fase gevolgd wordt door een convergente fase.
Dit wordt geïllustreerd via zes driehoeken die samen drie aangrenzende ruiten weergeven. Klik op het logo 'design@school' hierboven voor een visuele voorstelling.
De vorm van een driehoek geeft aan hoe we denken tijdens een fase:
Divergent: We verbreden en denken ruim tijdens fase 1 ‘zoeken naar problemen’, fase 3 ‘oplossingen bedenken’ en fase 5 ‘oplossingen uitwerken’.
Convergent: We versmallen en denken concreet tijdens fase 2 ‘selecteren van problemen’, fase 4 ‘oplossingen kiezen’ en fase 6 ‘oplossingen realiseren’.
In iedere ruit vindt het creatief proces plaats omwille van een ander doel, waarbij telkens wordt verder gebouwd op wat vooraf ging.
Tijdens elke fase kunnen methodieken het creatieve, iteratieve proces van de leerlingen faciliteren. Deze methodieken vinden dus ook hun oorsprong in “human-centered design”. Ze werden hier vertaald naar het niveau van leerlingen binnen de leeftijdsgroep 10-14 jaar. Je vindt ze hieronder terug per fase.
De kans dat een realisatie onmiddellijk operationeel is, is klein. We stimuleren de leerlingen om hun ontwerp vaak te testen en af te toetsen aan de criteria die ze eerder oplijstten. Het ontwerp zal hierdoor meermaals bijgestuurd moeten worden opdat het zo goed mogelijk tegemoet kan komen aan het probleem dat de leerlingen willen oplossen.
Het is mogelijk dat de leerlingen hierbij uiteindelijk moeten concluderen dat ze beter op hun stappen kunnen terugkeren en de voorkeur geven aan een andere oplossing. Dit kan ook eerder gebeuren doorheen het proces, bijvoorbeeld bij het selecteren van een oplossing kan blijken dat het geselecteerde probleem waarvoor een oplossing gezocht wordt toch niet zo’n goede keuze is, aangezien alle oplossingen die de leerlingen bedachten al bestaan of te hoog gegrepen zijn.
Het design@school model staat dus voor een creatief én iteratief proces waarin dit proces de bovenhand heeft ten opzichte van de uiteindelijke realisatie.